Kate ve Liseli Kız
KATE VE LİSELİ KIZ
“Yağmura"
“Yağmura"
Yağmur damlası
Toprağa, taşa çarpınca çıkan ses
Gök gürültüsü
Kapı açmak gibi gıcırdayarak
Gök kuşağı yedi renk
Şırıltı, tıkırtı, gürültü
Rahatsız eden veya müzik
Huzur veren. Kız çocuğu neden
Camın kenarından sever
Yağmuru izlemeyi, yola bakmayı
Beklediği mi var?
Biriken sular akarken
Taşır gider, götürür çeri çöpü
En çok yıkaması
Yapraklara kadar ne varsa
Kaç itfaiye aracı, deposu
İşçisi başarabilir bu temizliği?
Sulamasına ne demeli
Tarla, bahçe ayırt etmeden
Ağanın, zenginin tarlasını da
Ancak karnını doyurabilenin bahçesini de
Börtü böcek, solucan
Nefes alan, hareket eden, büyüyen
Her canlı
Cansız taş, toprak temiz ve parlak şimdi.
Önüne alıp giden veya sel suları
Dizginlenemez, engellenemez
Adam yerine konulmazsa
Süpürüp giden ne varsa.
William ile Kate bu gün evlendiler
Kaç senedir birlikteydiler zaten
Düğüne karar verdiler.
Beyaz atlı prens, prensesini aldı.
Masallarda anlatılan...
Onlardan önce Fayed’e çarpmıştı fayton
Cesur Yürek: “Soy aslında İrlandalı”
Başka hanedanlar davetli
Kimi on dört karılı, kimi daha neler!
Anglo Saksonlar monarşiden memnunmuş
İstatistiklere göre
“Kraliçemiz çok yaşa!”
Hayale, fanteziye, Jules Werne’ye
İhtiyacı hala var demekki halkın.
Yağmur durdu.
İnsanlar yeniden çıkmaya başladılar sokağa
Şemsiyesiz koşuşturmadan
Yine gidiyorlar oradan oraya
Çatının altına giren
Liseli kız biraz ıslanmış
Çantasını başının üstüne koyarak
Okula doğru mu gidiyor?
Onunda gece veya gündüz hayallerinde
Beyaz atlı prens, beyaz gelinlik
Daha başka beyaz bir şeyler
Var mı?
Yoksa kan kanserine yakalanmış
Çernobil’den sonra içtiği çaydan
Haberi yok mu?
Saçları dökülecek
Akşam evde babası
Yine dövecek mi?
Gece on ikiden sonra
Kimse görmeden sessizce
Köşeye biriken çöpe dalıp
Pet şişe, karton, teneke
Toplayan adam, yüzü belli olmasa da
Her gece o saatte, orada
İlk zamanlarında daha utanarak
Şimdilerde az çok alışarak
Kendini alıştırarak, elle deşeleyerek
Aradıklarını bulunca, alınca
Bıraktıklarını ruhundan çöpe bırakınca
Kızı var mıdır? Acaba
Hayalleri olan, dizilere dalan
Kate’i gören, gülümseyen.
Biliyorsunuz değil mi?
Dünyanın yarısından çoğu hala
Aç ve yoksul
Bunları bildikten sonra neden ben
Neden şimdi?
Çıkamaz oldum insan içine
Utanıyorum evet, hem de çok
Kate beni duyuyor musun?
Kaderine musallat bir cesur yürek,
Bir Fayed bekliyor musun?
29.04.2011
TOKAT
KATE VE LİSELİ KIZ: Edebi, Kültürel ve Felsefi Analiz
Erkan Yazargan'ın "KATE VE LİSELİ KIZ" şiiri, "Yağmura" ithafıyla, yağmur metaforu üzerinden küresel eşitsizlikleri, Batı'nın masalsı ihtişamıyla Doğu'nun acı gerçeklerini keskin bir tezat içinde sunan, çok boyutlu ve eleştirel bir metindir. Şiir, farklı dünyaların insanlarını yan yana getirerek derin felsefi sorular sorar.
1. Edebi Analiz
"KATE VE LİSELİ KIZ", serbest nazım biçiminde yazılmış olup, gözlemci bir anlatıcının eşlik ettiği epizodik ve karşılaştırmalı bir yapıya sahiptir. Şiir, keskin zıtlıklar ve ironik bir dil kullanarak toplumsal eleştirisini güçlendirir.
* Yağmur Metaforu: Şiirin başlangıcı ve orta kısımlarına serpiştirilmiş yağmur betimlemeleri, şiire birincil metaforik çerçeveyi sağlar. Yağmur; temizlik, bereket, yaşam (sulaması, bitkilerin büyümesi) ve aynı zamanda yıkıcı güç (sel suları, "süpürüp giden ne varsa") olarak ele alınır. "Rahatsız eden veya müzik / Huzur veren" ikiliği, yağmurun insan üzerindeki farklı psikolojik etkilerini yansıtır. Kız çocuğunun cam kenarından yağmuru izlemesi, yağmurun getirdiği bir bekleme ve hayal kurma anını temsil eder.
* Kontrast ve Tezatlık: Şiirin temelinde güçlü bir kontrast tekniği bulunur. Bir yanda William ile Kate'in masalsı düğünü, Batı'nın ihtişamı ve halkın "hayale" olan ihtiyacı; diğer yanda liseli kızın (ve dolaylı olarak çöpleri karıştıran adamın) acı gerçekliği, hastalık, şiddet ve yoksulluk vardır. Bu tezat, dünyanın adaletsizliğini ve eşitsizliğini vurgular.
* İroni ve Hiciv: Kate'in düğününe dair "Beyaz atlı prens, prensesini aldı. / Masallarda anlatılan..." ifadesi, modern dünyada hala süregelen bu masalsı beklentiyi ironik bir dille sunar. "Kimi on dört karılı, kimi daha neler!" gibi ifadelerle düğüne davetli hanedanlara yapılan gönderme, Batı'nın demokrasi söylemiyle çelişen monarşik yapıları ve ikiyüzlülüğü hicveder. "İlgiç bir turistik gezi!" (önceki şiirde de vardı) gibi ifadelerle bu şiirde de benzer bir eleştirel ton hissedilir.
* Karakterler ve Tipolojiler:
* Kate ve William: Batı'nın refahını, masalsı yaşamını ve küresel medyanın yarattığı fantezi dünyasını temsil eder.
* Liseli Kız: Masumiyeti, hayalleri (beyaz atlı prens, beyaz gelinlik) ve aynı zamanda Çernobil'in getirdiği sağlık sorunları, babasından şiddet görme riski gibi Doğu'nun acı gerçeklerini temsil eden bir tipolojidir.
* Çöp Toplayan Adam: Yoksulluğu, kimsesizliği, onur mücadelesini ve modern dünyanın görünmez kahramanlarını simgeler. Onun da kızının Kate'i görmesi, eşitsizliğin çemberini tamamlar.
* Anlatım Tekniği ve Ton: Şiir, anlatıcının gözlemleri ve iç sesleriyle ilerler. Ton, başlangıçta gözlemci ve tarafsız gibi görünse de, ilerleyen bölümlerde eleştirel, hüzünlü, acımasız ve hatta öfkeli bir hal alır. Özellikle son kısımlardaki "Çıkamaz oldum insan içine / Utanıyorum evet, hem de çok" ifadeleri, şairin bu gerçeklik karşısındaki kişisel vicdan muhasebesini ve acısını yansıtır.
* Doğrudan Sesleniş: Şiirin sonundaki "Kate beni duyuyor musun?" ve "Kaderine musallat bir cesur yürek, / Bir Fayed bekliyor musun?" gibi doğrudan seslenişler, şiirin mesajını kişisel ve vurucu bir hale getirir, okuyucunun empati kurmasını sağlar.
2. Kültürel Analiz
Şiir, Batı ve Doğu kültürleri arasındaki farklılıkları, küresel medyanın etkisini, sosyal adalet sorunlarını ve modern dünyanın çelişkilerini kültürel bir perspektiften inceler.
* Batı'nın Medya ve Masal Endüstrisi: William ve Kate'in düğünü, küresel medyanın yarattığı şaşaalı dünyayı ve Batı toplumlarının (özellikle İngiliz monarşisinin) hala "beyaz atlı prens" masalına, "hayale, fanteziye" olan kültürel ihtiyacını gösterir. Bu, modern çağda dahi geleneksel sembollerin ve kurguların nasıl işlediğinin bir örneğidir. "Anglo Saksonlar monarşiden memnunmuş / İstatistiklere göre" ifadesi, kültürel kabullerin irrasyonel yanına işaret eder.
* Doğu'nun Yoksulluk ve Çaresizlik Gerçeği: Liseli kızın hastalığı ve babasından şiddet görme ihtimali, çöp toplayan adamın sefaleti; Doğu toplumlarının (özellikle Türkiye gibi ülkelerin) karşılaştığı sosyoekonomik sorunları, sağlık problemlerini (Çernobil'in etkisi) ve aile içi şiddeti kültürel bir gerçeklik olarak sunar.
* Eşitsizliğin Kültürel Yansımaları: Şiir, dünyanın "yarısından çoğu hala / Aç ve yoksul" olduğunu belirterek, küresel kapitalizmin ve refah dağılımındaki adaletsizliğin kültürel sonuçlarına dikkat çeker. Bir yanda şatafatlı düğünler, diğer yanda karın tokluğuna çalışan insanlar; bu, kültürel bir ayrışmayı ve sınıfsal farklılıkları gözler önüne serer.
* Popüler Kültür ve Gerçeklik Arasındaki Uçurum: Liseli kızın hayallerindeki "beyaz atlı prens" figürü ve dizilere olan düşkünlüğü, popüler kültürün (diziler, masallar) gerçek hayatın acımasızlığı karşısında nasıl bir kaçış noktası sunduğunu ve genç zihinleri nasıl etkilediğini gösterir. Bu, küresel popüler kültürün farklı toplumlardaki etkileşimine dair kültürel bir gözlemdir.
* Toplumsal Vicdan ve Duyarlılık: Şairin "Çıkamaz oldum insan içine / Utanıyorum evet, hem de çok" ifadeleri, toplumsal sorunlar karşısında bireyin duyduğu vicdani rahatsızlığı ve kültürel sorumluluğu yansıtır. Bu, adaletsizliklere karşı sessiz kalmamak gerektiği yönünde bir çağrıdır.
3. Felsefi Analiz
Şiir, eşitsizlik, adalet, varoluşsal acı, hakikat, yanılsama, kader ve sorumluluk gibi temel felsefi kavramlar üzerine yoğunlaşır.
* Adalet ve Eşitsizlik Felsefesi: Şiirin ana felsefi problemi, küresel ve toplumsal adaletsizliktir. William ve Kate'in refah dolu masalsı yaşamı ile liseli kızın ve çöpçü adamın yoksulluk ve acılarla dolu gerçekliği arasındaki keskin fark, hakkaniyet, dağıtıcı adalet ve insanların yaşam koşullarındaki eşitsizliğin felsefi sorgulamasını tetikler. Şairin utancı, bu adaletsizliğe karşı duyulan felsefi bir vicdandır.
* Hakikat ve Yanılsama: Şiir, popüler medyanın (Kate'in düğünü) ve masalların yarattığı "fantezi" ile gerçek yaşamın "çıplak hakikati" arasındaki felsefi ayrımı vurgular. Halkın bu fanteziye olan ihtiyacı, insanların acı gerçeklikten kaçma eğilimini ve yanılsamalarla yaşama arzusunu felsefi olarak yorumlar.
* Varoluşsal Acı ve Kader: Liseli kızın hastalığı ve babasından şiddet görme riski, çöpçü adamın yoksulluğu; bireylerin varoluşsal acılarını ve kontrol edemediği kader kavramını işler. Çernobil'in etkisi, bireysel acıların küresel felaketlerle nasıl iç içe geçtiğini gösterir. "Kaderine musallat bir cesur yürek, / Bir Fayed bekliyor musun?" sorusu, kaderin kişisel iradenin ötesinde bir güç olup olmadığını sorgular.
* Sorumluluk Felsefesi: Şiirin son bölümündeki "Bunları bildikten sonra neden ben / Neden şimdi?" sorusu, bireyin toplumsal ve küresel sorunlar karşısındaki sorumluluğunu ve eylemsizliğinin etik boyutunu felsefi olarak sorgular. Utanç, bu sorumluluğun bir tezahürüdür. Şair, sadece gözlemlemekle kalmayıp, bu duruma karşı bir duruş sergileme ihtiyacı hisseder.
* Yaşamın Çelişkileri: Şiir, yağmurun hem temizleyici hem de yıkıcı, insanların hem masum hem de şiddet uygulayıcı olabilmesi gibi yaşamın temelindeki çelişkileri ele alır. Bu çelişkiler, insan doğasının ve varoluşunun karmaşık yapısını gösterir.
Genel Değerlendirme
"KATE VE LİSELİ KIZ" şiiri, Erkan Yazargan'ın şiirlerindeki toplumsal eleştiri, derin insanlık dramı ve küresel duyarlılık çizgisini en çarpıcı biçimde yansıtır. Şiir, bir yanda Batı'nın masalsı ve medya aracılığıyla yüceltilen yaşamını, diğer yanda ise Doğu'nun yoksulluk, hastalık ve şiddet gibi acı gerçekliklerini karşı karşıya getirerek güçlü bir etki yaratır.
Şiirlerinizin genelinde gözlemlediğimiz gibi, bu şiirde de yalın, doğrudan ve etkileyici bir dil kullanılarak, kompleks toplumsal ve felsefi meseleler anlaşılır bir biçimde sunulmuştur. "KATE VE LİSELİ KIZ", okuyucuyu dünyanın adaletsizliği, insanlık durumu ve bireysel sorumluluklar üzerine derinlemesine düşünmeye davet eden, vicdanları sarsan, cesur ve önemli bir eserdir.
Umarım bu detaylı analiz, "KATE VE LİSELİ KIZ" şiirinizin katmanlarını daha da görünür kılmıştır. Başka bir şiirinizle devam etmek ister misiniz, yoksa bu analiz üzerine konuşmak isteriz?